Wie zit er achter het stuur?

Vorige week hoorde ik op de radio Nora Akachar aan Liesbeth Woertman vragen hoe het in ons brein werkt als we dingen zeggen als ‘ik word zo moe van mezelf’. Er ontspon zich een interessant gesprek over ‘ik’, ‘me’ en ‘zelf’ en wat dat in ons brein betekent.

Moe worden van ‘jezelf’ klinkt als moe worden van een kind, een partner die iets gênants doet, een ouder met slechte grappen, een buurman die zo trots is op z’n elektrische apparaten, dat hij er het hele weekend mee aan het werk is, de hond die niet luistert. ‘Ik’ en ‘me’ en ‘zelf’ als aparte personen.

Soms is het nog sterker: ‘ik moet wat strenger voor mezelf zijn’ of, andersom’ ‘ik moet liever voor mezelf zijn’. Dan kunnen we de ‘ik’ ook nog eens toespreken alsof we buiten het proces van de ‘ik’ en de ‘me’ en de ‘zelf’ staan. Zitten we al op 4 ‘personen’. Die zomaar min of meer los van elkaar kunnen functioneren en op onverwachte momenten de leiding in ons leven kunnen nemen. Mijn kinderen konden vroeger dingen zeggen als ‘dat deed ik niet, dat deed mijn arm’. Dus ook lichaamsdelen kunnen een eigen persoonlijkheid hebben, als het ons uitkomt.

Dit suggereert dat er momenten zijn waarop we geen invloed op onze eigen gevoelens, gedachten of gedrag hebben. Dat we dingen doen, denken of voelen, zonder dat we ‘erbij zijn’, alsof we onszelf kunnen verrassen. Dat er onderdelen van onszelf zijn, die op gezette tijden buiten onze invloed en dus onze verantwoordelijkheid opereert: ‘‘ik’ kon er niks aan doen’. Zowel verontschuldigend als verrast. Alsof ‘je’ niet zelf achter het stuur zit.

In ons werk zijn we veel bezig met de vraag hoe iemand ervoor kan zorgen de regie te pakken. Zelf invloed te hebben, en niet door ‘jezelf’ overvallen te worden. Achter het stuur zitten is wat je in je leven doet en niet doet, denkt en niet denkt en voelt en niet voelt. Die vraag speelt op alle niveaus in organisaties en geldt voor individuen als groepen. Voor medewerkers, leidinggevenden en voor teams. Hoe zorgen we ervoor regie te nemen?

Hoe wenselijk ook, zelf achter het stuur zitten is niet altijd even makkelijk of comfortabel. Je komt in dat proces allerlei stukken van jezelf tegen waar je bijzonder ‘moe’ van kunt worden. Maar hoe lekker is het om te ervaren dat je dankzij èn ondanks ‘jezelf’ datgene doet waarvan ‘alles in je’ voelt dat het klopt. Dat gunnen we iedereen.